همان اندازه که جسم انسان نیاز به مراقبت و توجه دارد، روح انسان نیز به آن نیازمند است. بسیاری از افراد حتی کودکان، در طول زندگی خود بیماری‌های روحی و روانشناختی را تجربه می‌کنند که هر کدام دلایل مخصوص به خودشان را دارند. اختلال شخصیت وابسته یکی از مهم‌ترین اختلالات شخصیتی است که در برخی افراد دیده می‌شود و روال طبیعی زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوع اختلال شخصیت می‌تواند مشکلات فراوانی را در زمینه روابط بی‌فردی، روابط اجتماعی، کاری و شغلی و … افراد ایجاد کند.

اختلال شخصیت وابسته چیست؟

اختلال شخصیت وابسته (DPD) یکی از دسته ای از اختلالات شخصیت است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته نیاز مفرط به مراقبت دارند. اغلب به صورت رفتار «چسبیده» یا ترس از جدایی ظاهر می شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته به شدت به توانایی ها و مهارت های خود شک می کنند و هوای درماندگی را در خود پرورش می دهند. ترس آن‌ها از رها شدن شدید است و فردی که دارای اختلال شخصیت وابسته است ممکن است در مورد توانایی خود در انجام برخی وظایف به دروغ بگوید تا یکی از افراد ارزشمند خود را وادار به انجام این کار برای او کند. این باعث ایجاد این ایده می شود که آن ها نمی توانند آن کار را بدون شخص دیگر انجام دهند و از ترک او جلوگیری می کند. اختلال شخصیت وابسته می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله ژنتیکی، رشدی، زیستی و مزاجی در فرد ایجاد شود. گاهی در خانواده‌ها با انتخاب تربیت‌های ترس گونه که در آن والدین یک نگاه مراقبتی افراطی دارند یا حتی خانواده‌هایی که به شدت رفتار تربیتی مستبدانه ای دارند، در زمینه‌های بزرگسالی یا جوانی این اختلال وابستگی می‌تواند نمایان شود. برای درمان این اختلال بهتر است، ابتدا از دلایل ایجاد آن اطلاع پیدا کرد تا از ابتلای افراد پیشگیری کرد؛ چرا که پیشگیری یک درمان قطعی است. مراجعه افراد مبتلا به مراکز درمانی بیشتر هنگامی است که آن ها دیگر طاقت تحمل چنین وضعی را ندارند و دچار افسردگی و اضطراب شده‌اند. روان درمانی بهترین انتخاب برای افراد مبتلا به انواع اختلالات است. در این شیوه علاوه بر پرداختن به آموزش روابط سالم، به افزایش استقلال افراد نیز توجه می‌شود.

علائم و نشانه های اختلال شخصیت وابسته چیست؟

اختلال شخصیت وابسته برخی از علائم را با سایر اختلالات شخصیت مشترک دارد. مانند:

مشکل در تصمیم گیری بدون مشارکت یا حضور دیگران
بیش از حد منفعل یا مطیع بودن
ناتوانی در مخالفت یا بحث با دیگران
اجازه دادن یا ترجیح دادن افراد دیگر برای مدیریت کسب و کار شخصی شما
ترس شدید از رها شدن، به خصوص توسط عزیزان
غمگینی و بی حالی شدید هنگام ترک یکی از عزیزان یا پس از جدایی
تمایل به انجام هر کاری که در توان شماست، از جمله تحمل بدرفتاری یا بدرفتاری یا انجام کارهای خطرناک یا غیرقانونی، برای خشنود کردن یک فرد ارزشمند یا نگه داشتن او در نزدیکی خود
رها شدن آسیب زا در دوران کودکی در اثر شرایط خانوادگی یا جنگ
سابقه خانوادگی اختلالات شخصیت، افسردگی یا اضطراب

نشانه های بارز در اختلال شخصیت وابسته

ناتوانی در تصمیم‌گیری

اولین و مشخص‌ترین نشانه اختلال شخصیت وابسته ناتوانی در تصمیم‌گیری و تردید در انتخاب است. فردی که با این نوع اختلال شخصیتی روبه‌رو است، حتی برای انتخاب فعالیت‌های روزمره خود نیز ناتوان است و بدون راهنمایی و یا کمک دیگران قادر به انجام دادن آن نیست.

ترس شدید از ترک شدن

شاید همه ما در درون از ترک شدن و رها شدن از سمت کسانی که دوستشان داریم بترسیم و دلهره داشته باشیم. اما فردی با علایم اختلال شخصیت وابسته ترس شدید و افراطی را درباره ترک شدن و رها شدن از سوی دیگران تجربه می‌کند. او دائما نسبت به ترک شدن نگران است و در صورت بروز آن احساس درماندگی زیادی را تجربه می‌کند.
فردی با این اختلال بعد از تمام شدن یک رابطه به سرعت وارد یک رابطه دیگر می‌شود و از این طریق احساس نیاز و احتیاج خود به دیگران را برطرف می‌کند.

سلطه‌پذیری

از دیگر علایم اختلال شخصیت وابسته سلطه‌پذیری زیاد است. افرادی که با این اختلال شخصیتی زندگی می‌کنند عموما فرمانبردارند و به دلیل وابستگی زیاد به فرد دیگر، خودش را نادیده گرفته  خواسته‌های او را اجرایی می‌کند.

عدم اعتمادبه‌نفس

عدم اعتمادبه‌نفس یکی دیگر از علایم اختلال شخصیت وابسته است که فرد را در یک بی‌اعتمادی نسبت به خودش قرار می‌دهد. این افراد به توانایی‌های خود باور ندارند و همیشه تصور می‌کنند که قادر به انجام کارها به صورت فردی و بدون کمک دیگران نیستند.

تامین نیاز دیگران

از جمله علایم اختلال شخصیت وابسته تامین همیشگی نیازهای دیگری است. در واقع این افراد اولویت خود را بر تامین احتیاجات حامی خودشان می‌گذارند و اغلب نیازمندی و خواسته خود را نادیده می‌گیرند.

عدم ابراز مخالفت

افرادی که اختلال شخصیت وابسته دارند در ابراز مخالف خود با دیگران به شدت دچار مشکل هستند. از آنجایی که این افراد سلطه‌پذیر و وابسته‌اند، نمی‌توانند به راحتی مخالفت خودشان را ابراز کنند.

تاییدپذیری دیگران

تاییدپذیری و دریافت تایید دیگران در زندگی افرادی با علایم اختلال شخصیت وابسته جایگاه زیادی دارد. به صورتی که آن‌ها در فعالیت‌های ساده خود مانند غذا خوردن، خرید تی‌شرت معمولی و … به دنبال تایید و پذیرش از سوی افراد دیگرند.

عدم مسئولیت‌پذیری

از دیگر ویژگی‌ها و علایم اختلال شخصیت وابسته عدم مسئولیت‌پذیری است. این افراد به بهانه‌های مختلف مسئولیت کارهای خود را به گردن دیگران می‌اندازند و از دیگران می‌خواهند که کارهایشان را انجام دهند.

حساسیت نسبت به انتقاد

یکی دیگر از علایم اختلال شخصیت حساسیت شدید فرد نسبت به انتقاد است. این افراد در مواجهه با انتقاد به شدت آشفته می‌شوند و تحمل‌پذیری پایینی نسبت به آن دارند.

اختلال شخصیت وابسته در کودکان

فرد دچار اختلال شخصیت وابسته مستعد برقراری رابطه وابسته با افراد مختلف است که آن فرد هر کسی می‌تواند باشد. اولین رابطه‌های وابسته کودکان به طور طبیعی با مراقبت‌کنندگان اولیه‌شان (مانند مادر و پدر) است ولی آنها میل دارند چنین روابطی را با دیگران نیز تجربه‌کنند. به نظر می‌رسد الگویی از فرزندپروری در یکی دو نسل اخیر و به خصوص در طبقات اقتصادی‌- اجتماعی متوسط به بالا شکل گرفته که هم در کلینیک و بین مراجعان به مطب‌های روان‌پزشکی و هم در جوانانی که به روان‌پزشک مراجعه نمی‌کنند، دیده می‌شود. در این الگوی فرزندپروری، والدین به فرزندان خود خدمات می‌دهند، بی‌آنکه انتظار قبول هیچ مسؤولیتی را از سوی او داشته باشند. حداکثر چیزی که از فرزند خواسته می‌شود، آن است که در ازای فراهم بودن همه امکانات و تأمین خواسته‌هایش، فقط درس بخواند. در این شیوه تربیتی، عملاً کودک از یادگیری و بروز بعضی از توانایی‌های بالقوه‌اش باز می‌ماند. یعنی به کودک مجال داده نمی‌شود احساس مسؤولیت‌پذیری را درون خود بپرورد، شکست و سرخوردگی را بیازماید و بازایستد و تلاش کند، توانایی مقابله با ناکامی‌ها را پیدا کند تا هنگام ناآرامی و ناراحتی به خود آرامش بدهد. چنین فرزندانی در مراحل مهم زندگی‌شان دچار نوعی معلولیت و ناتوانی و نارسی می‌شوند. یکی از نتایج این الگوی فرزندپروری، فرزندانی هستند که بیش از حد به والدین خود وابسته و به شدت از آنها متوقع‌اند و توان حل و فصل مشکلات خود را در بزرگسالی هم ندارند.

دارو درمانی اختلال شخصیت وابسته

هیچ دارویی برای درمان مستقیم اختلال شخصیت وابسته تایید نشده است، اما برخی از داروها مانند داروهای ضد اضطراب، داروهای ضد افسردگی و تثبیت کننده های خلقی می توانند به کنترل علائم کمک کنند. روان درمانی اغلب اولین خط درمانی است که به شما کمک می کند تا بر اختلال شخصیت وابسته خود کنترل داشته باشید. درمان شناختی رفتاری و سایر انواع درمان روان پویشی می تواند به شما در یادگیری رفتارهای جدید کمک کند. یادگیری بیشتر در مورد اختلال شخصیت وابسته، اختلالات شخصیت، و سایر شرایط سلامت روان می تواند به شما و عزیزانتان کمک کند تا در مورد حمایتی که برای پیشرفت به آن نیاز دارید بیشتر بدانید. از طریق مرکز دانش ما درباره سلامت روان بیشتر بیاموزید.