داروهای ضدتشنج، کاربرد و عوارض

داروهای ضدتشنج، گروهی از داروها هستند که برای کمک به پیشگیری از تشنج استفاده می شوند. پزشکان همچنین ممکن است برخی از داروهای ضدتشنج را برای اضطراب، میگرن و درد عصبی تجویز کنند. داروهای ضدتشنج فعالیت الکتریکی مغز را تغییر می دهند تا از تشنج جلوگیری یا متوقف شود. یک پزشک باید به دقت بررسی کند که کدام دارو را تجویز کند، خطر عوارض جانبی و نحوه عملکرد آن در بدن را ارزیابی کند. فردی که داروهای ضدتشنج مصرف می کند باید انتظار داشته باشد که نظارت و آزمایشات مداوم داشته باشد.

داروی ضدتشنج چیست؟

داروهای ضد تشنج داروهایی هستند که برای مدیریت تشنج تجویز می شوند. آنها همچنین می توانند به درمان اضطراب، میگرن و درد عصبی در برخی افراد کمک کنند.

موارد تجویز دارو های ضدتشنج

داروهای ضد تشنج شامل داروهایی هستند که پزشکان در ابتدا برای درمان تشنج تجویز می کنند. با این حال، پزشکان ممکن است آنها را برای سایر مصارف تجویز کنند، مانند:

• اضطراب
• میگرن
• تثبیت کننده خلق و خو
• بیماری پارکینسون
• درد عصبی

برخی از این موارد استفاده های خارج از برچسب این داروها هستند. استفاده خارج از برچسب به تجویز داروها برای هدفی اشاره دارد که نهادهای نظارتی مانند سازمان غذا و دارو (FDA) آن را تایید نکرده اند. با این حال، متخصصان مراقبت های بهداشتی می توانند این داروها را برای استفاده غیرقابل برچسب تجویز کنند، در صورتی که معتقدند ممکن است اثر مثبتی داشته باشند.

لیست داروهای ضدتشنج

اینجا چند نمونه از داروهای ضدتشنج آورده شده است. در حال حاضر این گروه از داروها حاوی بیش از 20 دارو هستند.

• پرگابالین/ لیریکا
• کلونازپام /کلونوپین
• کلوبازم/ اونفی
• زونیسامید 
• اسید والپروئیک 
• توپیرامات 
• کاربامازپین /تگرتول
• گاباپنتین /نورونتین
• فنی توئین/ دیلانتین
• فنوباربیتال/ سزابی
• لاموتریژین/ لامیکتال
• لوتیراستام/ کپرا

هنگامی که برای اولین بار داروهای ضدتشنج را تجویز می شود، روانپزشک خوب ممکن است گزینه های وسیع الطیف را انتخاب کند. این نوع معمولا زمانی مفید است که پزشک نتواند نوع تشنج فرد را طبقه بندی کند. داروهای ضد تشنج با طیف باریک برای درمان تشنج های کانونی یا جزئی مفید هستند.

کدام نوع داروی ضدتشنج بهتر است؟

انتخاب داروی مناسب ضد تشنج می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا عوامل زیادی وجود دارد که پزشک باید در نظر بگیرد. دستورالعمل هایی برای صرع تازه شروع شده و مقاوم به دارو در دسترس است که می تواند به این امر کمک کند. علاوه بر این، پزشک ممکن است داروهای جدیدتری را در نظر بگیرد، زیرا آنها عوارض جانبی کمتری دارند در حالی که به همان اندازه موثر هستند.

موارد منع مصرف دارو های ضدتشنج

یکی دیگر از عواملی که باید در نظر گرفت، به ویژه در زنانی که می توانند باردار شوند یا به طور فعال در تلاش برای باردار شدن هستند، خطر استفاده از داروی ضدتشنج در دوران بارداری است. معمولاً برخی از داروهای ضد تشنج دارای منع مصرف منبع معتبر بارداری هستند. به عنوان مثال، اسید والپروئیک برای افراد باردار نامناسب است زیرا می تواند به جنین آسیب برساند.

تداخلات دارویی 

تداخلات دارو و دارو یک مشکل مهم در مورد داروهای ضد تشنج، به ویژه داروهای نسل قدیمی است. این به این دلیل است که داروها بر آنزیم‌های کبدی و نحوه متابولیسم (فرآوری) سایر داروهایی که فرد مصرف می‌کند توسط بدن تأثیر می‌گذارند. یک فرد باید قبل از شروع یک داروی ضد تشنج جدید در مورد داروهایی که مصرف می کند به پزشک خود اطلاع دهد.

چه مدت زمان نیاز است که فرد از داروهای ضدتشنج استفاده کند؟

مدت زمانی که پزشک باید داروهای ضدتشنج را برای فرد تجویز کند هنوز مشخص نیست. توافق بین متخصصان مغز و اعصاب این است که درمان در کودکان پس از 2 سال بدون تشنج متوقف شود. محققان خطر عود تشنج را در بزرگسالان پس از 2 سال 30 درصد تخمین می زنند. دستورالعمل ها نشان می دهد که پزشکان ممکن است داروهای ضد تشنج را در صورت عدم تشنج به مدت 2 تا 5 سال در بزرگسالان قطع کنند.

عوارض جانبی داروهای ضدتشنج

به گفته متخصصان منبع مطمئن، عوارض جانبی داروهای ضد تشنج خفیف و قابل برگشت هستند. برخی از عوارض جانبی رایج عبارتند از:

• سردرد
• حالت تهوع
• خستگی
• سرگیجه
• تاری دید
• وزن تغییر می کند
• اختلالات خلقی
• تغییرات در عملکرد ذهنی

موارد احتیاط در مصرف داروهای ضدتشنج

هنگام مصرف داروهای ضدتشنج احتیاط کنید، زیرا برخی ممکن است اثر خواب آلودگی داشته باشند و بر توانایی فرد در رانندگی یا کار با ماشین آلات سنگین تأثیر بگذارند. این ممکن است در صورتی اتفاق بیفتد که فردی تازه وارد دارو شده باشد یا پزشک دوز بالاتری را تجویز کند. از مصرف الکل همراه با دارو خودداری کنید، زیرا ممکن است احتمال بروز تشنج را افزایش دهد.

توجه به این نکته ضروری است که رژیم کتوژنیک بسیار محدود کننده است. لازم است فرد کربوهیدرات بسیار کمی بخورد و پروتئین و چربی در حد متوسط مصرف کند. رژیم اصلاح شده اتکینز نسبت به رژیم کتوژنیک محدودتر است. برای برخی افراد، این درمان‌های جایگزین مؤثر نیستند.

روش‌های درمان تشنج در کودکان

عموماً ۴ روش عمده برای درمان و کنترل تشنج در کودکان توسط پزشک تجویز می‌شود. این روش‌ها به شرح زیر است:

1. استفاده از داروهای ضد تشنج و ضد صرع
2. پیروی از رژیم غذایی خاص مثل رژیم کتوژنیک
3. عمل جراحی تشنج
4. استفاده از محرک عصبی واگ

داروهای رایج برای کنترل و درمان تشنج

داروهای متنوعی بسته به ماهیت تشنج برای افراد تجویز می‌شود. این داروها به اشکال مختلف قرص، کپسول، شربت و دوزهای تزریقی در دسترس هستند. معمولا پزشک، شروع دارودرمانی را با مقادیر کمی از دارو شروع می‌کند و در صورت نتیجه بخشی، دوز مصرفی را بالا می‌برد و این روند تا زمان کنترل و درمان کامل بیماری ادامه خواهد داشت.

به خاطر داشته باشید که مصرف این داروها به‌صورت مستقیم بر اعصاب تأثیرگذار هستند؛ پس به‌هیچ‌وجه زمان و دوز مصرفی دارو دادن به فرزند خود را فراموش نکنید. علاوه بر آن در صورت مشاهده علائم بهبودی به‌هیچ‌وجه ناگهانی مصرف داروی تجویزی برای درمان تشنج در کودکان را متوقف نکنید. داروهای رایج کنترل تشنج را در ادامه به شما معرفی می‌کنیم.

فنوباربیتال (Phenobarbital)

این دارو یکی از قدیمی‌ترین و بی‌خطرترین داروهای تجویزی برای کنترل تشنج در نوزادان و کودکان نوپا است. در ابتدای مصرف، ممکن است کودک با خواب‌آلودگی و گیجی مواجه شود، اما با ادامه مصرف، بدن با خواب‌آلودگی مقابله می‌کند. عوارض جانبی این دارو به صورتی است که برخی از کودکان در حد فاصل چند هفته تا چند ماه پس از مصرف، به بیش فعالی، پرخاشگری و بی‌خوابی مبتلا می‌شوند.

والپروئیک اسید (دپاکن، دپاکوت) (Valproic acid (Depakene, Depakot) )

این دارو یکی از داروهای مؤثر برای اغلب اختلالات و درمان تشنج در کودکان است. این دارو، عوارض جانبی متفاوتی دارد؛ به همین دلیل به‌صورت محافظه‌کاران تجویز می‌شود. علاوه بر آن ممکن است سؤالاتی در ارتباط با بیماری‌های زمینه‌ای خانوادگی و ارثی از والدین پرسیده شود. عوارض جانبی این بیماری شامل افزایش اشتها، افزایش وزن و تهوع و استفراغ است. مهم‌ترین عارضه جانبی گزارش‌شده از این دارو، نارسایی کبدی است.

فنی توئین (دیلانتین) (Phenytoin (Dilantin) )

این دارو به‌عنوان دارو اورژانسی برای کنترل تشنج‌های مداوم و جدی در کلینیک های مغز و اعصاب تجویز می‌شود و باید به‌صورت وریدی تزریق گردد. در برخی موارد نیز برای کنترل تشنج‌های حاد در کنار دیگر داروها تجویز می‌شود. ازآنجایی‌که این دارو در گروه داروهای قوی برای تشنج قرار می‌گیرد، ممکن است عوارض جانبی زیر را به همراه داشته باشد:

• حرکات غیرارادی چشم
• بثورات
• مشکلات تعادل
• ضعیف شدن استخوان‌ها
• حالت تهوع و خواب‌آلودگی
• بروز مشکلات توجه
• رشد بیش‌ازحد لثه
• رشد موهای تیره در صورت
• درشت شدن اجزای صورت
• و…

کاربامازپین (Carbamazepine)

یکی از مواردی که اغلب روانپزشکان به آن توجه می‌کنند، سن کودک برای تجویز داروهایی به هدف درمان تشنج در کودکان است. مثلاً برخی از داروها مشکلاتی در حوزه یادگیری را ایجاد می‌کنند؛ به همین دلیل برای درمان تشنج در نونهالان و کودکانی که به مدرسه می‌روند، مناسب نیستند.

کاربامازپین (تگرتول) یکی از داروهایی است که برای درمان تشنج‌های جزئی، مناسب به‌حساب می‌آید و برای دانش آموزان تجویز می‌شود. این دارو هیچ عارضه‌ای برای تمرکز و یادگیری در دانش آموزان ایجاد نمی‌کند. مهم‌ترین عارضه‌ای که این دارو برای کودکان به وجود می‌آورد، کاهش شدید گلبول‌های سفید خونی است. این عارضه کودک را در معرض ابتلا به عفونت‌های شدید قرار می‌دهد؛ به همین دلیل در زمان مصرف دارو باید به‌صورت دوره‌ای و مداوم، از کودک آزمایش خون‌گرفته شود.

فلبامات (felbamate)

این دارو نیز یکی از داروهای قدیمی است که برای کنترل و درمان تشنج در کودکان مؤثر است. علاوه بر آن تحقیقات گسترده‌ای بر اثر فلبامات برای کنترل تشنج در کودکان مبتلا به سندرم لنوکس-گاستوت انجام‌شده و همگی تأثیر مثبت آن را تائید کرده‌اند. همچنین این دارو برای کنترل تشنج در پسربچه‌های مبتلا به اوتیسم و مقاوم به دارودرمانی نیز مؤثر است.

از عوارض جانبی این دارو می‌توان به حالت تهوع، یبوست، کم‌اشتهایی، بی‌خوابی، خستگی و پرخاشگری اشاره کرد. در برخی موارد نادر نیز ممکن است فرد به نارسایی کبدی مبتلا شود.

لاموتریژین (Lamotrigine)

استفاده از این دارو نیز یکی از روش‌های درمان تشنج در کودکان به شمار می‌رود و علاوه بر آن برای درمان سندرم لنوکس-گاستوت مؤثر است. از مزیت‌های استفاده از این دارو می‌توان به خفیف بودن عوارض جانبی آن اشاره کرد. در برخی از موارد نادر (۳ درصد مصرف‌کنندگان) علائمی شامل راش پوستی مشاهده شده است. برخی دیگر از عوارض جانبی نیز شامل سردرد، خواب‌آلودگی، حرکات غیرطبیعی چشم و عدم حفظ تعادل است.

توپیرامات (Topiramate)

تأثیر این دارو به‌عنوان ماده کمکی برای استفاده در کنار داروهای دیگر کنترل‌کننده و درمان‌کننده تشنج در کودکان، در سال ۲۰۰۰ موردبررسی قرار گرفت و اثرات آن تائید شد. تنها عاملی که ممکن است سلامت کودک را تهدید کند، ابتلا به سنگ کلیه است که با نوشیدن زیاد مایعات، این نگرانی نیز رفع می‌شود. از عوارض جانبی خفیف این دارو می‌توان به کاهش اشتها، خستگی، سرگیجه و احساس گزگز و سوزن سوزن شدن دست‌وپا اشاره کرد.

عمل جراحی برای درمان تشنج در کودکان

عموماً کودکان کاندیدای انجام عمل جراحی به هدف درمان تشنج نیستند. در میان کودکان، آن‌هایی که مبتلا به صرع صعب‌العلاج یا تشنج‌های بسیار شدید باشند، کاندیدای این عمل خواهند بود. دلیل این موضوع نیز کاهش کیفیت زندگی و رشد این کودکان در اثر صرع و تشنج است. عملاً تشنج‌هایی با عمل جراحی درمان می‌شوند که تنها در یک بخش از مغز اتفاق می‌افتند و در بخش‌های مختلف مغز، گسترده نیستند.

غالباً پزشک خطرات بلندمدت برداشتن بخشی از مغز را با خطرات واقعی صرع غیرقابل درمان، می‌سنجد و تصمیم به انجام عمل جراحی می‌گیرد. طی تحقیقات انجام‌شده، این عمل‌ها نتیجه‌بخشی بیشتری در نوزادان به نسبت کودکان دارند.

استفاده از محرک عصبی واگ

محرک عصبی واگ، وسیله‌ای الکتریکی است که با باتری کار می‌کند. این محرک عصبی در زیر استخوان ترقوه گذاشته می‌شود و با ایجاد سیگنال‌های الکتریکی روی عصب واگ و پس‌ازآن انتقال این سیگنال‌ها به مغز، تشنج را مهار می‌کند. مزیت این محرک این است که فرد می‌تواند در صورت احساس شروع تشنج، به دستگاه اعلام حرکت کند و بدین‌صورت، تشنج را قطع یا کوتاه نماید.