روانشناس - مشاوره روانشناسی آنلاین، مشاوره روانشناسی کودک، مشاوره اردواج و خانواده، مرکز مشاوره کودک و نوجوان، مشاوره تلفنی ازدواج و خانواده، دکتر روانشناس خوب
تست هوش و استعداد به اندازهگیری تئوری و عملکرد افراد در ابزارهای تشخیصی مختلف و به عنوان ابزاری برای پیشبینی رفتار آینده و چشمانداز زندگی و شناسایی مداخلات اشاره دارد.
آزمون IQ که مخفف عبارت «ضریب هوشی» است، ارزیابی است که طیفی از تواناییهای شناختی را اندازهگیری میکند و نمرهای را ارائه میکند که به عنوان معیاری برای سنجش تواناییها و پتانسیلهای فکری یک فرد در نظر گرفته میشود. تستهای هوش از جمله تستهای روانشناختی هستند که بیشتر انجام میشود.
همانطور که گفته شد، در حالی که نمرات IQ می تواند پتانسیل فکری یا توانایی های مورد انتظار یک فرد را تعیین کند، لزوماً به معنای باهوش بودن آنها نیست. هوش از مکانهای مختلف احساسی و تجربی سرچشمه میگیرد، هیچ آزمایشی برای تعیین میزان باهوشی یک فرد وجود ندارد. تستهای هوش برای برخی چیزها – مانند تعیین ناتوانی – مفید هستند و برای برخی دیگر کمتر مفید هستند.
برای درک معنای واقعی این نمرات، ضروری است که دقیقاً نحوه محاسبه این نمرات آزمون را بررسی کنیم. امروزه، بسیاری از تستهای هوش استاندارد شدهاند و نمرات با مقایسه عملکرد فردی در برابر هنجار افراد در آن گروه سنی به دست میآیند.در حالی که بسیاری از آزمونها از روشهای مشابهی برای استخراج نمرات خود استفاده میکنند، توجه به این نکته نیز مهم است که هر آزمون هوشی متفاوت است. علاوه بر این، روش های نمره گذاری ممکن است از یک آزمون به آزمون دیگر یکسان نباشد
IQ یک نوع نمره استاندارد است که نشان می دهد یک فرد از نظر توانایی ذهنی از گروه همسالانش چقدر بالاتر یا پایین تر است.»
انواع تست هوشچندین تست هوش مختلف وجود دارد و محتوای آنها می تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد. برخی از آنها برای بزرگسالان استفاده می شوند، اما بسیاری از آنها به طور خاص برای اجرا در کودکان طراحی شده اند.
همه ی ما در طول دوران زندگی روزمره خود در مورد هوش و استعداد های خود صحبت می کنیم. بعضی وقت ها فکر می کنیم که استعداد همه چیز است و نداشتن آن بسیار ناراحت کننده است. شاید بارها و بارها به جستجوی استعدادهای ذاتی در خودتان پرداخته باشید و یا در صورتی که والد فرزندی باشید، نهایت تلاش خود را برای کشف استعدادهای او انجام دهید. خیلی از مواقع این سوال را از خود می پرسید که آیا استعداد ذاتی است؟ متخصصان زیادی برای پیدا کردن پاسخ این سوال، تحقیقاتی انجام داده اند و امروزه می توان برای جواب این سوال موارد زیر را مطرح کرد:عده ای از متخصصین، استعداد را ذاتی می دانند و معتقدند استعداد در فرد ژنتیکی بوده و از زمانی که فرد پا به دنیا می گذارد این توانایی ویژه در او وجود دارد. در مقابل عده ای دیگر به نقش محیط در اکتسابی بودن استعداد اشاره کرده اند و معتقدند که اگر محیط غنی باشد و امکاناتی برای کشف و پرورش استعداد وجود داشته باشد، استعداد در هر دوره سنی برای فرد قابل دستیابی و اکتساب است. مثلا اگر فرد توانایی یادگیری موسیقی را داشته باشد اما مربی خوب موسیقی نباشد که به او آموزش موسیقی دهد، استعدادش شکوفا نخواهد شد. دسته ی دیگر هم معتقد به ذاتی بودن و اکتسابی بودن استعداد هستند و هر دو عامل را ممکن و ضروری می دانند. همچنین استعداد ها طیفی گسترده دارند و در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشند.
تفاوت کلیدی هوش و استعداد، این است که باهوش، کسانی را می نامند که در فهمیدن باهوش و سریع عمل کند. از سوی دیگر، استعداد توانایی یا زیرکی خاصی است که شخص در خود دارد. هوش و استعداد ، هر دو به عنوان دانش یا توانایی فرد شناخته می شوند. اما داشتن استعداد، بدون هوش بی ارزش است؛ زیرا برای پرورش استعداد خود و کشف آن به هوش نیاز دارید. اگر کسی استعدادی داشته باشد و با هوش خود کار روی آن را آغاز کند، شخصیتی ایده آل خواهد داشت. هوش، میزان سرعت و توانایی در یادگیری است اما استعداد، امری ذاتی است که در انسان وجود دارد و باعث می شود در برخی مسائل مهارت بیشتری داشته باشد.
یکی از آزمونهای معتبر برای سنجش هوش و استعداد کودک، تست هوش ریون می باشد. تست هوش ریون برای گروه سنی 5 تا 10 سال طراحی شده و آزمون مفیدی به منظور سنجش هوش کودکان میباشد. تست هوش ریون رنگی در سال 1947 و در قالب 36 سوال تهیه شد و در سه سطح A B AB طبقه بندی شده است که هر سطح دارای 12 تست 6 گزینه ای می باشد که تنها یک گزینه صحیح است و فرد آزمون دهنده باید گزینه صحیح را از بین 6 گزینه انتخاب نماید. این آزمون به صورت ماتریسهای پیش رونده میباشد که در هریک از سطوح فوق سوالات از ساده به دشوار مرتب شده است. این آزمون باید درحالت و فضایی بدون استرس و ترس برای کودک برگزار شود و در برگزاری تست هوش به هیچ عنوان عجلهای صورت نگیرد چرا که سرعت در نتیجه آزمون تاثیر گذار نخواهد بود.
یکی از معتبرترین و اصلی ترین تست های هوش برای گروه های سنی کودکان و بزرگسالان آزمون هوش وکسلر است. این تست هوش به طور کاملاً مجزا ضریب هوشی عملی و زبانی را در طبقه های جداگانه بسنجد. برخی از ویژگیهایی که در طراحی آزمون به کار رفتهاند موجب شده که اجرای آن در مورد کودکان خردسال آسانتر باشد. یکی از این ویژگیها تاکید بر دستورالعمل سادهتر کلامی و پاسخهای کلامی است و دیگری رنگی و جذاب بودن موارد آزمون برای کودکان خردسال است. در آزمون وکسلر سه بخش متفاوت وجود دارد که عبارتند از: خانه حیوانات، طراحی هندسی و جملهها.مهمترین هدف آزمون تعیین درجه هوشمندی سن عقلی و بهره هوشی کودک است.
تست ترسیم آدمک از آزمون های جهانی، راحت و مطمئن است. هدف اصلی این آزمون، تعیین سن عقلی و بهره هوشی کودک است. این آزمون برای کودکانی که زبان نمی دانند یا نمی توانند صحبت کنند مناسب است. سن اجرای این آزمون ۳ تا ۱۳ سال است.
آزمون B53 دکتر بوناردل هوش کلی یا همان عامل(g) را میسنجد. این تست نسبت به سایر تستهای مشابه آسان تر میباشد و برای جمعیت عمومی کاربرد بیشتری دارد.
این تست برای بررسی تواناییهای کلی ذهن بر اساس سن تهیه و تنظیم شد. این آزمون برخی از مهارتهای شناختی شامل دانش، توانایی یادگیری، حافظه، حل مسئله، توانایی قضاوت، استدلال، انجام محاسبات، توانایی استفاده از زبان و توجه را مورد ارزیابی قرار میدهد.
گاردنر در انتقاد به تک بعدی دیدن هوش، مدلی را ارائه داده است که در آن اعتقاد به گستردگی آن دارد. وی ابتدا مدل 7 گانه و سپس مدل 9 گانه هوش را ارائه داد. ابعاد 9 گانه هوش ارائه شده توسط وی عبارتند از:
همانطور که در مطالب بالا اشاره کردیم، استعدادیابی برای پاسخ دقیق تر باید در کنار تست هوش انجام شود. برای استعدادیابی گروه سنی کودک، انجام دو تست هم زمان بینه و گاردنر بهترین گزینه می باشد. بهترین زمان استعدادیابی در کودکان و انجام تست گاردنر سنین 3 تا 6 سالگی است. البته توجه داشته باشید که کودک تا این سن آموزش اصولی و درک از موسیقی یا نقاشی دریافت نکرده و ذهن او برای دریافت اطلاعات جدید تازه و بکر می باشد. از نظرتئوری گاردنر دریافت آموزش های جدید در سنین پایین تر به استعدادهای کودک جهت میدهد و پرورش استعدادهای پنهان را با مشکل مواجه میسازد.
یکی از تست های مطرح و پر کاربرد برای تعیین میزان هوش و استعداد بزرگسالان، تست هالند می باشد. تست استعداد یابی هالند، به منظور کشف اشتیاق ذاتی افراد به انواع مشاغل طراحی شده است. این تست یکی از محبوبترین تستهای تیپشناسی برای انتخاب رشته تحصیلی و شغل آینده محسوب میشود و بدلیل سادگی و کاربردی بودن، برای طیف وسیعی از افراد و سنین مختلف قابل اجراست. ما با انجام تست هالند، با تیپ شغلی خود آشنا شده و متوجه میشویم که با حضور در چه مشاغل و محیطهای کاری، احساس خوشایندتری داریم و با انتخاب آنها موفقتر خواهیم بود. این آزمون توسط روانشناس مطرح آمریکایی، جان هالند، طراحی شده است که برگرفته از تئوری انتخاب شغل بر مبنای تیپ های شخصیتی افراد، ارائه شده. با انجام آن میتوان تیپ شخصیتی فرد و شغل و حرفه متناسب با آن را شناسایی کرد. آقای هالند معتقد است که مردم بهترین عملکرد خود را در محیط های کاریای نشان میدهند که با ترجیحات و علاقه مندی هایشان مطابقت دارد و جدا از شغل یا حرفه فرد، کارهایی هستند که فرد از انجام آنها لذت میبرد. آزمون هالند بر اساس چهار فرضیه شکل گرفته است.
۱. افراد را میتوان در یکی از شش تیپ، واقعگرا، معنوی، هنری، اجتماعی، متهور، و قراردادی طبقهبندی کرد.
۲. محیطها (اعم از کاری و غیرکاری) را هم میتوان در یکی از شش مدل واقعگرایانه، جستجوگرایانه، هنری، اجتماعی، متهورانه و قراردادی طبقهبندی کرد. هر محیطی تحت تسلط یک تیپ شخصیتی قرار دارد و هر محیط نمونهای از وضع فیزیکی خاص است که دارای شرایط و امکانهای مخصوص به خود است. مثلاً محیطهای اجتماعی تحت تسلط افراد اجتماعی قرار دارند. وضعیت فیزیکی آن وجود افرادی است که در تعامل با یکدیگرند و شرایط و امکانهای مخصوص به آن از طریق روابط بین فردی تحقق میپذیرد.
۳. افراد بهدنبال محیطهایی هستند که بتوانند مهارتها و تواناییهای خود را بهخوبی در آنها بهکار بگیرند. نگرشها و ارزشهای خود را نشان دهند و نقشهای متناسب با آن را بهعهده گیرند. بهعنوان مثال تیپهای اجتماعی به دنبال محیطهای اجتماعی و تیپهای قراردادی بهدنبال محیطهای قراردادی هستند.
۴. رفتار هر فرد بهوسیلهی تعامل بین شخصیت و محیط او تعیین میگردد. اگر تیپ شخصیتی یک فرد و الگوی محیطی او مشخص باشد، میتوان به پیشبینی برخی از رفتارها و اعمال او پرداخت. این گونه نتایج میتواند در انتخاب رشتهی تحصیلی، انتخاب شغل و غیره مفید باشد.
باهوش به افرادی گفته می شود که ضریب هوشی آن ها بین110 تا 130 میباشد. در مقابل، افراد تیزهوش ضریب هوشی بین 130 تا 140 دارند که این ها در مقایسه با همسالان خودشان متفاوت هستند به عنوان مثال در یادگیری در حافظه در سرعت پاسخگویی حتی بهتر و سریع تر از دیگران هستند و گاهی در انجام یک کار بین همسالان خود تک هستند و حتی اعجوبه نامیده می شوند.
تمرینات بدنی و فیزیکی جدا از آنکه ذهن ما را را سرحال و به دور از استرس نگه میدارد، موجب افزایش استعداد و هوش هم میشود. بنابراین سعی کنید که برای خود روزانه یک برنامه تمرین و ورزش درست داشته باشید.
هنگامی که درتلاش برای بردن آمادگی جسمانی خود هستید، باید باتغذیه مناسب، ویتامین و مواد مورد نیاز بدن خود را به طور صحیح تأمین کنید. خوردن ماهی، انواع توت، و آنتی اکسیدانها میتوانند کاهش بازدهی مغز را به تأخیر بیندازند و مغز را برای مدت بیشتری در سطح آمادگی بالا نگه دارند. روغن حاوی امگا 3 نیز می تواند موجب بازسازی سریعتر سلولهای مغزی شده و همچنین میزان قند خون بدن را در سطح مناسب در طول روز تنظیم می کند.
فعالیت بدنی به تنهایی برای افزایش کارایی سلولهای خاکستری مغز کافی نیست، شیوه زندگی نیز تأثیر بسیار زیادی بر روی عملکرد مغز میگذارد. حتی نحوه لباس پوشیدن شما بر قدرت مغز شما تاثیرگذار است. سعی کنید در روزمرگی خود، افکار منفی و مزاحم را دور بریزید و خود را در انجام بهترین ها دست کم نگیرید.
4. خواب کافی
خواب کافی یکی دیگر از رفتارهای ضروری برای افزایش توانایی مغزی است. برای آنکه بتوانید کنترل بیشتری بر روی چرخه خواب خود داشته باشید، در ابتدا با ترک بعضی از عادات و رفتارهای کوتاه مدت شروع کنید. از جمله محدود کردن مصرف الکل، مصرف خوراکیهای کافئین دار در بعد از ظهر و تغییردر چیدمان اتاق خواب. بعد از آن بهتر است که یک نمودار از تغییرات دراز مدت برای خود ترسیم کنید مثل مواقعی که منجر به کمخوابی یا بیخوابی میشوید و همچنین تلاش کنید که به برنامه روزانه جدید خود وفادار بمانید.
5. گوش دادن به موسیقی
مدتی را که در حال ایجاد تغییر و دگرگونی در رفتارهای خود هستید، ممکن است به شنیدن مجموعههای موسیقی علاقه پیدا کنید. تعداد زیادی پژوهش صورت گرفته بر روی آهنگهای موزارت نشان داده است که گوش فرا دادن به موسیقی کلاسیک به افزایش توان مغزی کمک زیادی میکند. در یک نتیجهگیری کلی از اکثر تحقیقات میتوان به این نکته پی برد که گوش دادن به موسیقی مورد علاقهاتان می تواند موجب افزایش سطح دوپامین در مغز شما شود که در نتیجه آن سطح ادراک و شناخت مغزتان بالا می رود.
6. هوشمندانه و با تمرکز عمل کنید
گاهی اوقات انسانهای باهوش تا حدی عجیب و غریب به نظر میرسند. اگر شما هم دوست دارید در زمره افراد باهوش باشید، تلاش کنید با خود حرف بزنید. نتایج مطالعات اخیر حاکی از آن است که تکرار کردن کلمات منجر به تمرکز بیشتر مغز می شود. در یک تست ساده محققان نشان دادند که، افراد هنگامی که نام شیء مورد نظر را به دفعات برای خود تکرار میکنند، آن را راحت تر و سریعتر پیدا میکنند.