درمان قطعی بیش فعالی
اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی رشدی است که بر نحوه تفکر، پردازش احساسات و واکنش فرد به محیط تأثیر می گذارد. ADHD گاهی اوقات در دوران کودکی تشخیص داده می شود، به طور معمول در محیط های مدرسه که در آن علائم این بیماری، مانند مشکلات کنترل رفتار، مسائل خشم، حواس پرتی و بی توجهی آشکارتر است.
ADHD چیست؟
ADHD یک وضعیت سلامت روان است که می تواند باعث سطوح غیرعادی بیش فعالی و رفتارهای تکانشی شود. هم بزرگسالان و هم کودکان می توانند ADHD داشته باشند. افراد مبتلا به ADHD ممکن است به سختی روی یک کار متمرکز شوند یا برای مدت طولانی ثابت بنشینند. همچنین می تواند توانایی عملکرد اجرایی را مختل کند، که به افراد کمک می کند موقعیت های پیچیده تر را ارزیابی و اجرا کنند.
علائم بیش فعالی
طیف وسیعی از رفتارهای مرتبط با ADHD وجود دارد. برخی از شایع ترین علائم عبارتند از:
- مشکل در تمرکز یا تمرکز روی کارها
- فراموشی در مورد وظایف خاص
- حواس پرتی
- بیش از حد صحبت کردن
- قطع کردن حرف دیگران هنگام انجام کاری
- اشتباهات مکرر یا از دست دادن جزئیات در حین مطالعه یا کار
- از دست دادن مکرر اقلام
- مشکل در سازماندهی کارهای روزانه
انواع ADHD
سه نوع ADHD در روانشناسی وجود دارد:
1. اختلال بیش فعالی از نوع بیش‌فعالی-تکانشگری
از بین انواع بیش فعالی در کودکان پیش دبستانی که معمولاً والدین آنها به کلینیک‌های روان‌شناختی و روان‌پزشکی مراجعه می‌کنند، این گونه رایج‌تر است. کودکان مبتلا به نوع بیش‌فعال_تکانشگر مشکلی در حفظ توجه ندارند، ولی نشانه‌های بیش فعالی و تکانشگری را نشان می‌دهند و بیش فعالی رفتاری در آنها به وضوح دیده می‌شود. این گروه به طور مشخص فعالیت بالایی دارند و زمانی مطرح می‌شود که نشانه‌های بیش فعالی تکانشگری در شش ماه گذشته بیشتر از نشانه‌های نبود توجه دیده شده باشند.
در واقع می‌توان گفت این اختلال تنها بیش فعالیتی یا فزون کنشی و رفتارهایی است، که انگیزه آنی دارند و بدون فکر قبلی انجام داده می‌شوند. از نشانه‌های آن می‌توان علائم زیر را ذکر کرد:
- کودک همیشه بی‌قرار است و دست و پایش را تکان می‌دهد. نمی‌تواند یک جا بی‌حرکت بماند. مدام پیچ و تاب می‌خورد و از میز و صندلی بالا و پایین می‌رود.
- تنظیم مهارت‌های حرکتی برایش دشوار است.
- محل نشستن یا صندلی را مدام ترک می‌کند.
- انرژی زیادی دارد و زیاد فعالیت می‌کند، به اصطلاح می‌گویند از دیوار راست بالا می‌رود.
- نمی‌تواند بی سر و صدا باشد و همیشه کارها و بازی‌هایش پرسر و صدا و پرهیاهو است.
- مدام در حال حرکت به نظر می‌رسد (سر گردانند).
- به سادگی هیجان‌زده و برانگیخته می‌شود و به سختی آرام می‌گیرد.
- یک‌ریز حرف می‌زند، در حالی که به سختی می‌توانید حرف‌هایش را بفهمید.
- تحمل انتظار ندارد و نوبت را رعایت نمی‌تواند.
- تخریب‌گر است و از این کار لذت می برد.
- بدون فکر و بدون توجه به عواقب، کارش را انجام می‌دهد.
- رفتار و واکنش‌های ناگهانی، بدون فکر و احساسی دارد.
- به سختی خودش را کنترل می‌کند و نمی‌تواند مانع رفتارها و کارهایش شود.
- قبل از تمام شدن سؤال و بدون فکر جواب سوال را می‌دهد. میان حرف یا کار دیگران می‌پرد و بی‌نوبت حرف می‌زند. همچنین بدون توجه به عواقب آن حرفی را به زبان می‌آورد.
- قبل از اینکه کامل برایش توضیح بدهند، شروع به انجام کارها می‌کند.
- خطر می‌کند بدون اینکه به پیامدهایش فکر کند و به همین دلیل ممکن است دچار حوادث زیادی شود.
- اهل کار گروهی و همکاری با دیگران نیست.
- به راحتی آشفته و خشمگین می‌شود و مدیریت احساسات برایش دشوار است.
- تحمل سرخوردگی و شکست را ندارد.
2. اختلال بیش فعالی از نوع بی توجهی
از بین انواع بیش فعالی نوع کمتر عادی آن این است، که فرد مبتلا دچار مشکل تمرکز پیدا کردن شود، اما کارهای پیش‌بینی نشده را انجام نمی‌دهد. در واقع کودکان با اختلال بی توجهی، برخلاف گروه قبلی فعالیت زیادی ندارند و مشکل اصلی آنها عدم توجه و تمرکز است. این کودکان کلاس و یا سایر فعالیت‌ها را به هم نمی‌زنند، در عوض توانایی نگه داشتن تمرکز خود بر روی تکالیف درسی و یا اجرای قوانین روتین خانه و خانواده را ندارند. به همین دلیل هم معمولاً به علائم آنها توجهی نشده و به سادگی این اختلال در آنها شناسایی نمی‌شود. به بیانی دیگر می‌توان گفت این افراد حضور فیزیکی دارند، اما فکر و حواسشان جای دیگری است و معمولاً به اسم نابغه‌های کودن شناخته می شوند.
3. اختلال بیش فعالی از نوع ترکیبی
عادی‌ترین و شایع‌ترین نوع از انواع بیش فعالی در کودکان، نوع ترکیبی آن بوده و به کودکانی اطلاق می‌شود که رفتارهای ترکیبی از هر سه علامت ذکر شده از اختلال بیش فعالی را با هم بروز می‌دهند. این کودکان پرتحرک و پر جنب و جوش بوده و همزمان با این علائم مشکل توجه و تمرکز نیز دارند. علائم این گروه از اختلال بیش فعالی به شکل دشواری در تمرکز، دشواری در کنترل رفتارهای ناگهانی و بیش از حد فعال بودن جلوه‌گر می‌شود.
راه های درمانی در مرکز درمان بیش فعالی
دریافت درمان مناسب می تواند به شما در مدیریت علائم ADHD کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید.
دارو درمانی بیش فعالی
استفاده از دارو اغلب بخش مهمی از درمان برای افراد مبتلا به ADHD است. با این حال، تصمیم گیری می تواند دشوار باشد. برای گرفتن بهترین تصمیم، شما و درمانگر با هم کار خواهید کرد تا تصمیم بگیرید که آیا دارو گزینه خوبی است یا خیر. همچنین تعیین خواهید کرد که چه نوع دارویی ممکن است بهترین باشد. دو نوع اصلی از داروهای ADHD محرک و غیر محرک هستند.
دارو های محرک سیستم عصبی مرکزی
محرک‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS) رایج‌ترین دسته از داروهای ADHD هستند. این داروها با افزایش مقدار مواد شیمیایی مغز به نام دوپامین و نوراپی نفرین عمل می کنند. در افراد مبتلا به ADHD، این نوع محرک ها اثر آرام بخش متناقضی ایجاد می کنند. این منجر به کاهش بیش فعالی و بهبود دامنه توجه در بسیاری از افراد می شود. این اثر تمرکز شما را بهبود می بخشد و به شما کمک می کند بهتر تمرکز کنید.
محرک های رایج CNS که برای درمان ADHD استفاده می شوند عبارتند از:
- محرک های مبتنی بر آمفتامین
- دکسترومفتامین (دزوکسین)
- دکس متیل فنیدات (فوکالین)
متیل فنیدات (کنسرتا، دیترانا، متادیت، ریتالین)
داروهای غیر محرک
پزشک شما ممکن است داروهای غیرمحرک را در نظر بگیرد، زمانی که محرک ها برای ADHD شما موثر نبوده اند، یا باعث ایجاد عوارض جانبی می شوند که کنترل آنها سخت است. برخی از داروهای غیر محرک با افزایش سطح نوراپی نفرین در مغز شما کار می کنند. تصور می شود نوراپی نفرین به توجه و حافظه کمک می کند. این دارو ها عبارتند از:
اتوموکستین
داروهای ضد افسردگی مانند نورتریپتیلین
سایر داروهای غیر محرک نیز می توانند به ADHD کمک کنند. به طور کامل مشخص نیست که این داروها چگونه به ADHD کمک می کنند، اما شواهدی وجود دارد که به برخی از مواد شیمیایی کمک می کنند در بخشی از مغز که با توجه و حافظه مرتبط است، بهتر عمل کنند.
روان درمانی
انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد که می تواند راهی برای مدیریت بهتر علائم ADHD برای شما فراهم کند.
به عنوان مثال، روان درمانی می تواند در وادار کردن شما به باز کردن احساسات خود در مواجهه با ADHD مفید باشد. ADHD همچنین ممکن است باعث شود که شما با همسالان و افراد معتبر مشکل داشته باشید. روان درمانی می تواند به شما در مدیریت بهتر این روابط کمک کند.
در روان درمانی، ممکن است بتوانید الگوهای رفتاری خود را کشف کنید و یاد بگیرید که چگونه در آینده انتخاب های سالم تری داشته باشید.
رفتاردرمانی
هدف از رفتار درمانی این است که به افراد بیاموزد چگونه رفتارهای خود را کنترل کنند و سپس آن رفتارها را به طور مناسب تغییر دهند. شما استراتژی هایی برای نحوه رفتار خود در پاسخ به موقعیت های خاص ایجاد خواهید کرد. این استراتژی ها اغلب شامل نوعی بازخورد مستقیم برای کمک به یادگیری رفتارهای مناسب است. به عنوان مثال، یک سیستم پاداش نشانه می تواند برای حمایت از رفتارهای مثبت ابداع شود.
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) یک شکل کوتاه مدت و متمرکز بر هدف از روان درمانی است که هدف آن تغییر الگوهای منفی تفکر و جایگزینی آنها با چارچوبی جدید از احساس شما نسبت به خود و علائم ADHD است.
آموزش مهارت های اجتماعی گاهی اوقات می تواند مفید باشد اگر فردی در محیط های اجتماعی مشکلی را بیان کند. همانند CBT، هدف آموزش مهارت های اجتماعی آموزش رفتارهای جدید و مناسب تر است. این به فرد مبتلا به ADHD کمک می کند تا بهتر با دیگران کار کند و معاشرت کند.
مهارت های فرزندپروری
اگر کودک شما تشخیص ADHD دارد، آموزش مهارت های والدین می تواند ابزارها و تکنیک هایی برای درک و مدیریت رفتارهای او در اختیار شما قرار دهد. برخی از تکنیک ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
جوایز فوری سعی کنید از یک سیستم امتیازی یا سایر ابزارهای پاداش فوری برای رفتار یا کار خوب استفاده کنید.
تایم اوت ها زمانی که فرزندتان خیلی سرکش یا از کنترل خارج می شود، از تایم اوت استفاده کنید. برای برخی از کودکان، بیرون کشیدن از یک موقعیت استرس زا یا بیش از حد تحریک کننده می تواند به آنها کمک کند که یاد بگیرند دفعه بعد که موقعیت مشابهی پیش آمد چگونه واکنش مناسب تری نشان دهند.
با هم بودن، هر هفته زمانی را برای به اشتراک گذاشتن یک فعالیت لذت بخش یا آرامش بخش با هم پیدا کنید. در این مدت زمانی که با هم هستید، می توانید به دنبال فرصت هایی باشید تا به کارهایی که فرزندتان به خوبی انجام می دهد اشاره کنید و نقاط قوت و توانایی های او را تحسین کنید.
موقعیت‌ها را به گونه‌ای ساختار دهید که به فرزندتان اجازه دهد موفقیت پیدا کند. به عنوان مثال، ممکن است به آنها اجازه دهید تنها یک یا دو همبازی در یک زمان داشته باشند تا بیش از حد تحریک نشوند.
از روش هایی مانند مدیتیشن، تکنیک های تمدد اعصاب و ورزش برای کمک به مدیریت استرس استفاده کنید.
گروه‌های پشتیبانی و حمایتی می‌توانند برای کمک به افراد در ارتباط با دیگرانی که ممکن است تجربیات و نگرانی‌های مشابهی را به اشتراک بگذارند، عالی باشند. گروه‌های پشتیبانی معمولاً به طور مرتب ملاقات می‌کنند تا به ایجاد روابط و شبکه‌های پشتیبانی اجازه دهند. دانستن اینکه در مواجهه با ADHD تنها نیستید می تواند تسکین بزرگی باشد.